Probus Hillegersberg IV "Hillegonda"

Bij recente discussies in de media wordt veel gesproken over kosten en kwaliteit van leven zonder dat aan die kwaliteit van leven een bruikbare betekenis wordt gegeven.  Deze is wel aanwezig in het vakgebied van de gezondheidseconomie waarbij de kosten vanuit een economisch standpunt worden benaderd. Daarin spelen zaken als Daly, Qaly en YLD een belangrijke rol.

• De Daly is een maat die uitdrukt hoeveel levensjaren en hoeveel levenskwaliteit iemand verliest door een ziekte. Het is de som van twee grootheden:
  • het aantal jaren dat iemand door een ziekte korter leeft (YLL: years of life lost)
  • het aantal jaren dat iemand verliest aan kwaliteit van leven door een ziekte terwijl iemand leeft (YLD: years of life lost to disability)
• De Qaly is een maat die uitdrukt hoeveel levensjaren iemand wint door de  behandeling van een ziekte, gecorrigeerd voor levenskwaliteit.
• Levenskwaliteit wordt uitgedrukt als een factor waarmee het aantal levensjaren wordt vermenigvuldigd. Deze factor tussen 0 en 1 is aan de hand van vragenlijsten bepaald. De lijst is vastgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op grond van een aantal onderzoeken, waarvan een Nederlands onderzoek, dat ziektes ook stageerde, een belangrijke is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen algemene lijsten (generiek) en ziekte-specifieke lijsten. Vanwege gedefinieerde ijkpunten zijn resultaten verkregen met de ene soort lijst vertaalbaar in die verkregen met een andere (soort) lijst.

In de voordracht waarvan de powerpoint presentatie  klikbaar is, zijn deze zaken aan de hand van voorbeelden toegelicht. Daarbij heb ik vanwege mijn achtergrond wat extra aandacht gegeven aan gehoorsproblemen.

De berekeningen worden allereerst gebruikt ter bepaling van de ziektelast. Hiermee kunnen lijsten worden gemaakt van de voor een land/ regio/ wereld meest belastende ziektes, zowel in termen van overlijden als van leven met een gebrek. Daarbij wordt dus altijd de kwaliteit van leven meegenomen, dus geen YLL maar Daly’s. Deze lijsten worden veelal gebruikt om onderzoek of behandeling te prioriteren.

De Qualy’s, niet de last van ziektes maar de winst van behandelingen, worden voor een aantal zaken gebruikt:

• vergelijken van behandelingensmethoden of –protocollen
• vergelijken van de effectiviteit van geïnvesteerde middelen  over verschillende behandelingen en ziektes heen
• het schatten van kosten die acceptabel of te hoog zijn gezien de winst in levensjaren en kwaliteit van leven (qaly)

Hierbij worden meerdere kostenberekeningen gebruikt. Naast de directe medische kosten worden ook de indirecte medische kosten (kosten van bezoek aan arts, begeleider e.d.) meegenomen. Verder kan het soms relevant zijn de kosten vanuit een maatschappelijk perspectief te bezien waarbij opleidingskosten, arbeidsverlies, promotiekansen en zelfstandig functioneren in de maatschappij als kostenposten worden meegenomen. In de presentatie zijn hiervan enkele voorbeelden meegenomen.

De gepresenteerde benadering is een zuiver financieel model, van belang voor kostenbeheersing.  Dit model houdt terdege rekening met de kwaliteit van leven die een behandeling geeft. Naast deze benadering zijn ook zaken van belang als het hebben van de regie over je eigen leven en de rol die de behandelend arts daarin speelt, politiek gevoelige zaken als bijbetaling bij dure behandelingen die mogelijk leiden tot een tweedeling in de zorg en de gevolgen van een zuiver financiële benadering voor onderzoek en behandeling van zeldzame ziektes.